22
ژانویه

آیا هر ستاره‌ای در اطراف خود، دارای سیاره است؟

ممکن است به یک ستاره نگاه کنیم و با خودمان فکر کنیم که سیاره‌ای در اطراف آن شناسایی نشده باشد؛ اما شاید سیاره کوچکی وجود داشته باشد که واقعاً به‌دور از این ستاره می‌چرخد؛ بنابراین به نوعی پنهان است. البته این یک احتمال است، اما واقعاً ستارگانی هم هستند که در اطراف خود سیاره‌ای ندارند.

در سال ۱۹۹۲، ستاره‌شناسان اولین سیاره خارج از منظومه شمسی را کشف کردند. از آن زمان تاکنون، تلسکوپ‌ها هزاران سیاره فراخورشیدی را مشاهده کرده‌اند که نه تنها به دور ستارگانی همچون خورشید می‌گردند، بلکه در منظومه‌های ستاره‌ای دوتایی، در مجاورت ستاره‌های کوچک و خنک موسوم به «کوتوله‌های قرمز» و حتی در نزدیکی ستاره‌های نوترونی فوق متراکم نیز وجود دارند. همین کافی است که این پرسش را مطرح کنیم: آیا هر ستاره‌ای دست‌کم یک سیاره دارد که به دور آن بچرخد؟
 
جاناتان لونین (رئیس گروه نجوم دانشگاه کرنل)، در یک کلام می‌گوید نه؛ یعنی حداقل تا آنجا که ما می‌دانیم.
 
آقای لونین می‌گوید: «همیشه این سؤال مطرح است که آیا می‌توانیم چنین چیزی را تشخیص بدهیم یا نه؛ اما کسی به طور قطع نمی‌داند. مطمئناً در خصوص ستاره‌های زیادی این جست‌وجو انجام شده؛ ولی تا به امروز سیاره‌ای در نزدیکی آنها پیدا نشده است».
 
استاد لونین می‌گوید دانشمندان تخمین می‌زنند در کهکشان ما، به همان اندازه که ستاره وجود دارد، سیاره نیز هست؛ اما این سیارات به طور مساوی توزیع نشده‌اند. برخی از ستارگان (مانند خورشید و همچنین TRAPPIST-1 که یک ستاره کوتوله قرمز و در فاصله حدود ۴۰ سال نوری از ما قرار گرفته)، میزبان بیش از ۱۲ سیاره هستند، در حالی که برخی دیگر ممکن است هیچ سیاره‌ای نداشته باشند.
 
اما چه چیزی باعث می‌شود که یک ستاره میزبان این همه سیاره باشد در حالی که دیگر ستارگان بدون همراه بمانند؟ دانشمندان بر این باورند که این امر از نحوه شکل‌گیری ستاره ناشی می‌شود. وقتی ستاره‌های جوان در حال شکل‌گیری هستند، معمولاً توسط حلقه‌ای از ذرات غبار احاطه می‌شوند. این ذرات به یکدیگر برخورد می‌کنند و توده‌های بزرگ و بزرگ‌تری را تشکیل می‌دهند که در نهایت می‌توانند سیاره‌ها را تشکیل دهند. اما همه ستاره‌های جوان اینقدر خوش‌شانس نیستند.

استاد لونین می‌گوید: «اگر ستاره‌ای از توده‌ای از ابر میان‌ ستاره‌ا ی تشکیل شده باشد که اتفاقاً چرخش بسیار سریعی هم دارد، ممکن است به دو یا حتی چند قطعه شکسته شود و به سامانه ستاره‌ای دوتایی یا چندستاره‌ای تقسیم شود. در چنین مواردی، اگر دیسک تشکیل نشده باشد، ممکن است منظومه دوستاره‌ای یا سه‌ستاره‌ای، هرگز منجر به تشکیل سیاره نشود».ستاره
 
گفتنی است سامانه‌های ستاره‌ای دوتایی در برخی موارد می‌توانند سیاره‌هایی نیز تشکیل دهند (مانند کپلر-۴۷ و سه سیاره آن)؛ اما شرایط باید کاملاً مساعد باشد.